Botox veya Dysport nedir?

Botox veya Dysport, Clostridium botulinum adındaki bir bakterinin toksininden elde edilen ilaçlardır. Oldukça etkili bir gıda zehiri olarak bilinen bir protein yapısında olan Botox ve Dysport, sinirler ve kaslar arasındaki iletiyi kesintiye uğratarak felce neden olur. Ancak çok çok küçük dozlarda tedaviye yönelik kullanımında felç değil kas gevşemesi yaratarak önemli fayda sağlar.  Botox ve Dysport’un etki mekanizmasından tıpta birçok alanda yararlanılmaktadır.                                       TürkiyedeA tipi BOTOX (Allergan,INC) dışında,  Dysport (veya Azzalure) (İpsen Pharmaceuticals) tipi de vardır. Yaklaşık 1 ünite Botox un 3 ünite Dysport'a karşılık geldiği bilinir. Ama kozmetik kullanımı onaylanmayan bu ilacın enjekte edildikleri bölgede infiltrasyonlarının ve güçlerinin aynı olmaması nedeni ile dikkatli olmakta fayda vardır. Bir flakon Dysport da 500 ünite ilaç vardır. Bunun Botox karşılığı bir buçuk flakon yani 150 ünitedir.

Allergan firması Vistabel adı altında 50 ünitelik A tipi Botox formlarını sadece kozmetik amaçla kullanım için piyasaya çıkarmıştır. B tipi yalnız Amerika birleşik devletlerinde bulunan Myobloc avrupadaki ismi Neurobloc (elan,Pharmaceutical) dur. Genellikle nörolojik hastalıklarda kullanılırlar. Bunun dışında farklı ülkelerde özellikle de Çinde üretilen pek çok Botulinum A markası vardır.Ancak bunlar ülkemizde yasal olarak satılmamaktadırlar. Ayrıcaticari olarak satılmayan Cα,Cβ,D,E;F ve G ile beraber toplam 8 serotipi daha vardır ama A en güçlüsüdür.

Botulinum toksininin etkisi mekanizması nedir? 

   Normalde kasların işlevi beynin kontrolü altındadır. Beyinden gönderilen sinyaller sinirler aracılığıyla iletilerek kaslara ulaşır. Toxin sinirlerin kaslara ulaştığı noktada sinir-kas iletimine engel olarak aşırı artmış kas aktivitesini engelleyerek kas spazmının çözülmesini sağlar. Etkisi bir çok hastada kısa süre içinde başlar ve altı ay kadar devam eder.

Botulinum toksini kimlere uygulanır? 

   Dermatoloji alanında  genellikle mimik kaslarının hareketleri ile ortaya çıkan yüzdeki çizgilenmeleri azaltmak ve aşırı terleyen bölgelerdeki terlemeyi azaltmak amacı ile kullanılır. Ancak gastroenteroloji ve nöroloji de botox tedavisini kullanmaktadırlar. Botulinum toksininin ilk kullanım yeri olan Nistagmus ve göz kapaklarının istemsiz bir spazmı olan blefarospazmda daha sonra çabucak kabul görmüştür. Boyun kas spazmlarında, larinks kas spazmında, belirli tremorlarda, tiklerde, Multipl sklerozda, Serebral felçde, Post stroke da, spinal kord yaralanmalarında, sinir felçlerinde, Parkinsonda, yüz spazmında, kekeleme gibi konuşma bozukluklarında, spastik mesanede kullanılmaktadır. Miyofasyal ağrı sendromu gibi kas spazmına bağlı bir çok kronik ağrılı durumlarda, özellikle tedaviye direnç mevcutsa Botulinum toksini enjeksiyonuna başvurulabilir. Son günlerde çeşitli yüz kaslarına kozmetik amaçlı uygulanması ise ilacı popüler hale getirmiştir. Ancak bu ilacın kullanımına yine de uzman doktorunuz karar verecektir.

 Kozmetik amaçla nasıl kullanılıyor?

Mimik kaslarının yıllar boyunca çalışması, üzerini örten derideki kıvrımları belirginleştirir ve yüzdeki çizgilenmeler ortaya çıkar. En sık ortaya çıkan  çizgiler, alın, kaşlar arası, göz kenarları ve ağız çevresinde görülür. Alın ve göz kenarlarındaki çizgiler kişiye daha yaşlı bir görünüm, kaşlar arasındaki çizgiler ise kişiye çatık kaşlı, kızgın bir bakış ifadesi verir. Mimik kaslarına botox uygulanarak bu kasların hareketleri zayıflatılabilir, kas hareketlerindeki azalma, üzerindeki derinin, kas hareketleri ile katlanmasını ve katlanmaya bağlı çizgilenmeyi de azaltır. Bu şekilde yaşlı ve kızgın olarak görünen yüz ifadesinde de belirgin bir düzelme sağlanır. Bunun dışında kaşları aşağya çeken kasları bloke ederek  özellikle kaşların dış kısımlarının yukarı kalmasını sağlanır. Ancak güneş hasarına bağlı oluşan kırışıklıklarda kullanılmaz. En başarılı uygulamalar iki kaş arası göz çevresi ve alındaki mimik kaslara bağlı olan kırışıklıklardır.

Dermatolojide başka kullanım alanı varmı?

Dermatolojideki  diğer önemli kullanım alanı aşırı terleyen bölgelerde, terlemenin uzun dönemde ve etkin olarak azaltılması amacı ile  kullanılmasıdır. Aşırı bir acı hissi duymadan, tedavi için defalarca zaman ayırmadan ve cerrahi herhangi bir bakıma gerek kalmadan ortalama 10-12 ay boyunca hem terlemenin miktarı oldukça azalır, hem de hasta terin rahatsız edici kokusundan kurtulur. Botulinum toksini bu bölgede aşırı çalışan ter bezlerinin kaslarını istenmeyen hareketlerini etkilediğinden, terleme sorunu da giderilmiş olacaktır. Bunun dışında burunda meydana gelen ezilme ve yayılmalarda boyun çizgilerinde, yüz asimetrilerinde de ileri düzey kullanıcılar tarafından uygulanmaktadır.

Botulinum toksini nasıl uygulanır? 

Eksi 5 derece ve daha düşük sıcaklıkta bekletilen 100 ünitelik Botulinum toksini flakonu serum fizyolojik ile sulandırılarak , injeksiyon şeklinde uygulanır ve ağrılı bir işlem değildir. Sulandırıldıktan sonra 4 saat içinde kullanılmalıdır. İnjeksiyon anında hafif bir ağrı hissedilebilir. Enjeksiyonun yapılacağı kaslar önceden hareket ettirilerek işaretlenir ve kasın gücüne göre enjekte edilecek miktar belirlenir. Daha sonra kas relax halde iken enjeksiyonlar yapılır .
Genellikle uygulaman 2-3 gün sonra başlayan etki 7-10 günde tamamlanır Kozmetik olarak  mimik kaslarına, terleme şikayetinde testler ile tespit edilen sorunlu  bölgeye deri içine, son derece ince uçlu enjektörlerle  ilac enjekte edilir. İlacın etkisi injeksiyonu takiben ilk hafta içinde ortaya çıkar ve etki süresi 3-9 ay olmakla beraber ortalama 6 aydır. Toksin, etkisini kaybettiğinde uygulama tekrarlanabilir.

Botulinum toksini uygulaması ağrılı mıdır? 

Enjeksiyonlar çok ince iğne (30 nolu) ile yapıldığından genellikle İlacın uygulaması ağrısızdır. Fakat bazı hastalarda  az miktarda geçici ağrı görülebilir. 

Botulinum toksininin etkisi ne zaman başlar? 

Enjeksiyon sonrası  ilk 24 saatde etkisi ortaya çıkmaz. Genellikle etki işlemi izleyen üç gün içinde başlar ve iki haftada tamamlanır. Maksimum yararlanıma seviyesine ise bir iki hafta içinde ulaşılır.  

Botulinum toksininin etkisi ne kadar sürer? 

Botox ve Dysport güçlü etki mekanizmaları sayesinde tekrarlayan dozlarla uzun süreli tedavide uzayan fayda sağlarlar. Genellikle uygulamadan 2-3 gün sonra başlayan etki 7-10 günde en üst düzeye ulaşır. Tek seanslık tedaviden sonra, kişiden kişiye değişmekle birlikte, üç aydan altı aya kadar uzayan bir rahatlama oluşur. Ancak etkisi geçicidir. Bu süre içinde etkide giderek azalma hissedilirse işlem tekrarlanabilir.

Botulinum toksini tedavisine ne zamana dek devam edilebilir? 

Tedavi süresiz olarak tekrarlanabilir. Botulinum toksini dünya çapında 20 yıldır kullanılmaktadır ve uzun süreli tedavide güvenliği kabul edilmiştir. Tedaviye ne kadar süreyle devam edileceğine hastanın yanıtına göre hasta ve hekim birlikte karar vermelidir.2 yıl boyunca düzenli olarak toksin uygulanan kişiler uygulamaya aynı düzende devam ettiklerinde kaslarında belirgin bir zayıflama ve buna bağlı yüz ifadesinde değişim olabilir. Bu nedenle uygulamaların 2. yıldan sonra daha uzun aralıklarla yapılmasında yarar vardır.

Botulinum toksini enjeksiyonu yeni bir tedavi şekli midir? 

Hayır. Bu ilaçlar 20 yıldan fazla bir zamandır dünya çapında yüz binlerce hastaya uygulanmıştır. 2002 nisan ayında Botox FDA tarafından onaylanmıştır. Dünyadaki birçok sağlık teşkilatı bu tedavinin güvenilirliğini onaylamaktadır. 

Botulinum toksini herkese uygulanabilir mi? 

Botulinum toksininin gebelik ve emzirme döneminde zararlı bir etkisinin olup olmadığı henüz tam olarak bilinmemektedir. Hamilelik ve emzirme dönemlerinde, ve bazı ilaçları (aminoglikozid) kullanan hastalarda ilaç enjeksiyonundan kaçınılmalıdır. Sinir-kas sistemine ait hastalığı olan kişilerde (Eaton-Lambert sendromu, myastenia gravis gibi) uygulanmamalıdır

Botulinum toksini enjeksiyonu tedavisinin yan etkileri nelerdir? 

Botox veya Dysport uygulamalarını doğru şekilde yapıldığında sağlık üzerine ciddi bir yan etkisi yoktur. Etkisini kaslarda gösterir.Yanlışlıkla sinire veya damara enjeksiyonu sonrası sinir sistemine  veya diğer sistemlere etkisi yoktur. Botox ve Dysport uygulaması güvenlidir çünkü kasın üzerindeki etkisinin tamamen geri dönüşü mümkündür. Uygulama sonrası geçici bir şişlik, morarma, nadiren de geçici olarak göz kapağında düşüklük yapabilir. Botox ve Dysport tedavisinin yan etkileri normalde geçici ve hafif ya da orta derecelidir.  Bazı hastalar geçici kas güçsüzlüğü ve enjeksiyon bölgesinde hassasiyet tarif edebilirler. Diğer yan etkiler ilk 24 saatte görülen hafif ateş ve grip benzeri belirtilerdir

Çin Botoxu nedir?

Botox Allergan firmasına aittir ve Türkiye'de Abdi İbrahim ilaç firması tarafından satılmaktadır. Dysport ise, Ipsen  firmasına aittir ve Türkiye de Gen ilaç tarafından pazarlanmaktadır. Her iki ilacın fiyatı 250 dolar civarındadır. Ancak piyasada düşük fiyatlara yapılan botox uygulamaları,  büyük ihtimalle şişesi 50-100 dolara satılan bavul ticareti ile gelen kontrolsüz çin ve kore kökenli ilaçlardır. Bu nedenle hastalar kendilerine orjinal ve sağlık bakanlığı kontrolünde gelen dysport veya botox uygulandığına emin olmalıdır.