Birçok kişi tarafından başlıbaşına ayrı bir hastalık
olarak bilinse de aslında bir hastalık değildir. Doktorlar tarafından cildimizde, enfeksiyon,
allerji, irritan maddelerin ve başka cilt hastalıklarının
oluşturduğu çok hafifden çok ağıra kadar çeşitli seviyelerde
olabilen bir döküntüyü tarif etmek için kullanılır. her beş
çocuktan birinde ve her oniki erişkinden birinde vardır. Bazen
dermatit olarak da adlandırılabilmektedir.
Kaşıntı, kızarıklık, kırışıklık, kalınlaşma, ağrılı yaralar, şişme,
kabuklanma, su toplama, pullanma gibi çok değişik cilt tabloları ile
karşımıza gelebilir. Yüzlerce sebebi olabilirse de burada daha çok egzemanın en sık iki sebebine değinmek
istiyoruz.
Kontakt Dermatit ve Atopik Dermatit.
Kontakt dermatit
Kontakt dermatit allerjik maddenin cilde teması ile ortaya çıkabilir.(allerjik kontakt dermatit) veya deri yüzeyine bir travma uygulandığında oluşur. (irritant kontakt dermatit.Tüm kontakt dermatit olgularının ortalama %70’ini oluşturur). Deri bir maddeyle çok sayıda temas sonrası veya yanlızca tek temas ile allerjik hale gelebilir. (Mesela zehirli sarmaşık insanların çoğunda tek temas sonrası reaksiyon oluşturur.) En sık allerjik kontakt dermatit nedenleri; antiseptik ajanlar, bitkiler (zehirli sarmaşık),lokal uygulanan ilaçlar, güneşten koruyucular ve parfümlerdir kozmetikler, lastik, nikel, ve diğer metallerdir.
Deriyi irrite
eden maddeler ise deterjanlar, sabunlar,
temizleyiciler , alkaliler, asitler,
organik çözücüler (beyaz ispirto, dizel yağı, fuel oil, gaz,
tiner, benzen, aseton), okside edici ajanlar (benzoil
peroksit, sodyum hipoklorit), bitkiler (turunçgillerin
kabuğu, sarımsak, baharatlar, soğan), fiziksel ve mekanik
faktörler (sıcak, soğuk, rüzgar, nem, güneş ışığı),
flasterler ve topikal ilaçlardır (katran, antralin, potasyum
permanganat, jansiyon moru).. Bu maddeler deri
yüzeyindeki yağlı koruyucu tabakayı yok ederek irritant
kontakt dermatite sebep olurlar. Bu durum, restorantlarda
çalışanlarda, kimyasal maddeler ile çalışanlarda
çok sık görülür.
Kontakt dermatitin bulguları nelerdir?
Allerjik kontakt dermatit:
- Kızarıklık
- Sızıntılı kabarcık şeklinde su toplama (Sızan sıvı başkalarına yada vücudun diğer yerlerine bulaşıcı değidir.)
- Şiddetli olabilen kaşıntı
- Gözlerde, yüzde ve genital bölgede şişme,(şiddetli vakalarda)
İrritan kontakt dermatit
- Hafif şişme
- Deride sertleşme
- Kuru, çatlayan deri
- Su kabarcıkları
- Ağrılı yaralar
Deri döküntünüz varsa dermatoloğunuzu ziyaret edin.Eğer kontakt dermatitden şüphelenirse, size patch test uygulayacaktır. Bu testte, doktor sırt derinize, reaksiyon olup olmadığını görmek için ufak kimyasal madde örnekleri yapıştıracaktır.
İrritant kontakt dermatit için
test mevcut değildir. Doktorunuza irrite edebilecek sürekli
temas halinde olduğunuz maddeleri yada kimyasalları
söylemeniz faydalı olabilir. Şüpheli maddelerden uzak
kaldığınızda döküntülerin düzeliyor olması da tanıda
değerlidir.
Kontakt dermatit nasıl tedavi edilir?Aslında tedavi şekli dermatit tipine bağlı olarak değişir. Genel olarak tedavide doktorunuzun vereceği ilaçlar:
- Kortizonlu kremler (Ağır durumlarda bu ilaçlar ağızdan da verilebilir)
- Antihistaminik ilaçlar (kaşıntıyı azaltan ilaçlar)
- Nemlendirici kremler ve losyonlardır
Allerjik kontakt dermatit için:
Allerjenler savunma sistemi vasıtası ile aşırı
duyarlılık reaksiyonu yapabilen maddelerdir. Sıklıkla, protein
veya protein yapısında maddelerdir.
Kontakt allerjik dermatit hücre aracılı aşırı duyarlılık (Tip IV allerji) olarak da bilinen özel edinilmiş aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Allerjik madde ile tekrarlayan bir karşılaşma sonrası kişi duyarlı hale gelir . Bu nedenle allerji gelişmeden yıllarca o madde ile karşılaşmış olabilir. Bundan sorumlu olan belli başlı bazı allerjenler saptanmıştır. En sık görülen kontakt allerjenler nikel ve koku karışımı olan fragrance mix'dir (cinnamic alcohol, cinnamic aldehyde, eugenol, alpha-amylcinnamic aldehyde, isoeugenol, geraniol, hydroxycitronellal, oak moss )
Kontakt allerjik dermatit hücre aracılı aşırı duyarlılık (Tip IV allerji) olarak da bilinen özel edinilmiş aşırı duyarlılık reaksiyonudur. Allerjik madde ile tekrarlayan bir karşılaşma sonrası kişi duyarlı hale gelir . Bu nedenle allerji gelişmeden yıllarca o madde ile karşılaşmış olabilir. Bundan sorumlu olan belli başlı bazı allerjenler saptanmıştır. En sık görülen kontakt allerjenler nikel ve koku karışımı olan fragrance mix'dir (cinnamic alcohol, cinnamic aldehyde, eugenol, alpha-amylcinnamic aldehyde, isoeugenol, geraniol, hydroxycitronellal, oak moss )
- Deri döküntüsü yapan maddeden uzak durmak.
- Allerjik madde ile karşılaşan bölgeyi yıkamak
- Genel allerji yapan bitkileri tanımak
İrritant kontakt dermatit için ise:
Konsantre asidler, konsantre alkali maddeler, güçlü çözücüler tek
karşılaşmada bile etkili güçlü irritanlardır.Bunun dışında su, sabun, deterjan, petrol ürünleri, sayıf çözücüler gibi daha ılımlı irritanlarla tekrarlayan karşılamalar irritasyon yaratabilir.
Kozmetiklerdeki birçok madde de irritasyona sebep olabilir.
Cilt temizleme ürünlerindeki deterjanlar ciltte kuruma ve kabuklanma yapabilir.
Bazı nemlendiriciler, güneşlenme keremleri ve parfümler de batma ve kaşıntıya neden olabilir. Propilen glikol ve butilen glikol özellikle batma hissine neden olan maddelerdir. Cilt ürünlerinde diğer potansiyel irritasyon yapan içerikler formaldehid, sodyum lauril sulfat, üre, Peru balsamı ve sinamik asit türevleridir.
- Suyla yapılan işlerde plastik eldiven altına pamuk eldivenler giyilebilir . Ayrıca hem işten önce hemde sonrasında yağlı kremlerle cilt korunabilir. Yine her el yıkaması sonrası bu kremler kullanılmalıdır.
- Cildinizi tahriş edebilecek maddelerden uzaklaşmaya çalışmalısınız.
- Yumuşak, nötr PH sabunlar kullanmalısınız.
- Cildinizi tahriş edecek tikler ve alışkanlıklarınızı değiştirmelisiniz.
Atopi deyimi allerjik yatkınlığı tanımlamaktadır. Atopik dermatit genetik olarak çocuklara geçebilen cildin kuru ve kaşıntılı olduğu özellikle katlantı yerlerinde sık olan allerjik bir cilt hastalığıdır.Bulaşıcı değildir. Yaşamın her döneminde ortaya çıkabilir, fakat genellikle çocukluk ve bebeklik döneminde ortaya çıkar, ve erken erişkinlik dönemine kadar azalmayabilir.
Atopik dermatitli bebeklerin yarıdan fazlasında iki yaş
civarında ortaya çıkar, alevlenmeler hayat boyunca devam
edebilir. Ailede allerji hikayesi olanlarda oldukça sıktır. Bu
kişilerde astma ve saman nezlesi de sık görülür.
Yiyecek allerjisi olanlarda alevlenmeye sebep olabilir,
çocuğu şüpheli yiyecekten uzaklaştırmak (yumurta, süt,
balık, tahıl, ve yerfıstığı) problemi tam olarak çözmez.
Eğer yiyeceğin durumu kötüleştirdiğini düşünüyorsanız lütfen
doktorunuza danışın. Atopik dermatitde deri daha kuru ve
hassastır. Bu nedenle irritan maddelere, kaşımaya ve
sert giysilere bağlı bağlı oluşan irritan kontakt dermatit
sıklığı da artar. Kaşımak ayrıca tedavi gerektirecek
enfeksiyonlara sebep olabilir.Eğer
besinler veya havadan alınan allerjik maddelerden şüphelenilirse,
hastalar RAST veya prick testi ile değerlendirilmelidir.
Atopik dermatit
belirtileri
|
Bebeklerde ve küçük çocuklarda atopik dermatit genellikle yüzü, dirsekleri veya dizleri tutar ancak vücudun diğer alanlarına yayılabilir
Kırmızı, çok
kaşıntılı yama şeklinde kuru deri lezyonları vardır,
özellikle yaz dönemlerinde bunların geçtiği bölgeler
beyaz alanlar şeklinde görülür. Sıklıkla mantar
hastalığı ile karıştırılır.Özellikle 2-6
aylarda yanaklarda döküntü başlar
Döküntüler
kaşınırsa sulanır ve kötüleşir.
Ergenlik ve erken erişkinlikde atopik
dermatit
Genellikle
elleri, boynu, dirseklerin iç yüzeyini, dizlerin arkasını ve
ayak bileğini tutar
Kuru, kabuklu, kahverengi-gri deri döküntüsü Deride incelmeler
ve kronik olgularda deride
kalınlaşma olabilir.Deri kaşımayla kabuklanabilir ve kanayabilir
Kaşıntı
nedeniyle özellikle uyku düzeninin bozulması hastaların okul
ve iş hayatlarında konsantrasyon sorunlarına yol açabilir.
Atopik dermatit tedavisi
Tedaviler kaşıntı ve kuru deri semptomlarının ortadan kalkmasında her nekadar oldukça etkiliyse de ,atopik dermatit tamamen tedavi edilemeyen kronik bir durumdur. Doktorunuz bazı losyonlar ve ağızdan alınan ilaçlar verebilir. Bunlar arasında kortikosteroid kremler ve antihistaminikler olabilir.Çok şiddetli vakalarda kapalı pansumanlar yada Ultraviyole tedavilerine gerek görülebilir. Tedaviye doktorunuzun verdiği şekilde devam etmelisiniz.
- Deriyi kurutabilecek uzun, sıcak banyolardan kaçınılmalıdır. Ilık suyla ve banyo süngeri kullanılarak yıkanılmalıdır.
- Banyo hemen sonrasında cilt hala nemli iken yağlı losyonlar kullanılmalıdır. Bu sayede nem cilde hapsolur.
- Oda ısısı sabit tutulmaya çalışılmalıdır. Isıdaki ve nemdeki değişiklikler deriyi kurutabilir.
- Pamuklu giysiler tercih edilmelidir. Yün, ipek, ve polyester gibi sentetik kumaşlar deriyi tahriş edebilir.
- Yumuşak çamaşır sabunları kullanılmalı ve iyice durulandığından emin olunmalıdır.
- Cildin enfeksiyonlar yönünden izlenmesi şüpheli bir durumda doktorunuza danışılması gerekir.
- Döküntüler koparılmamalı yada kaşınmamalıdır. Çocukların tırnakları kısa kesilmelidir.
- Nemlendiriciler sık kullanılmalıdır. Atopik dermatitli bebeklerde, düzenli nemlendirici kullanımı(örneğin bez değiştirme sonrası) çok önemlidir.
- Atopik dermatitin alevlenmesine neden olan nedenler biliniyorsa (hayvan tüyü, ev tozu akarı, belirli gıdalar gibi) bunlarla temastan kaçınılmalıdır
Diğer önemli egzema nedenlerinden bahsetmek gerekirse
-
Genellikle 20-40 yaş arası yetişkinleri etkiler.
Yazın azalan kış aylarında artan bu cilt sorunu sıklıkla saçlı
deride kepeklenme şeklinde başlar, fakat yüze alın saç çizgisine
,kaşlara, kulaklara, burun kenarlarına ve göğüse yayılabilir. Deri kızarır, inflamasyon
ve ardından pullanma gelişir.Tam olarak nedeni bilinmese de mantar
enfeksiyonlarının gelişmesinde etkisi olabileceği
düşünülmektedir. Tedavisinde kabukların erimesi sağlayan bazı
ilaçlar (salisilik asit kömür katranı) kortikosteroidler, mantar
ilaçları, immunmodulatorler, lityum ve çinko pomadlar,
retinoidler, UV-B tedavisi, metranidazol gibi ilaçlar doktor
kontrolünde kullanılmaktadır. Bunlar dışında D vitamini içeren
kremler, tea tree oil,aloe vera gibi ilaçlar da tedavide etkin
bulumuştur.Ancak bu tedavilerin tümü özellikle kış aylarında ortaya
çıkan alevlenmeleri ortadan kaldırsa da şu an için hastalığı tamamen
ortadan kaldıracak bir tedavi mevcut değildir.
Seboreik egzema bir yaşının altındaki bebekleri de etkileyebilir, tam olarak nedeni bilinmiyor. Genellikle saçlı deriden başlar ve hızla yayılır. Bu tip bir egzema kötü görünse de ağrılı ve kaşıntılı olmadığı için bebek kendini huzursuz ve kötü hissetmez. Normalde bu tip bir egzema bir kaç ay içinde kaybolur, nemlendirici kremler ve banyo yağları düzelmesine yardımcı olabilir. - Variköz dermatit: Variköz egzema orta ve ileri
yaşlarda bacaklarda ve ayakta dolaşım bozukluğuna bağlı olarak
gelişir. Genellikle ayakbileği çevresindeki deri etkilenmiştir.,
koyu renk beneklenmeler, kaşıntı ve şişme görülebilir.
Tedavide nemlendiriciler ve steroid kremler kullanılır. Tedavi
edilmezse deride çatlamalar ve yaralar gelişecektir.
Discoid eczema: Genellikle erişkinlerde madeni para büyüklüğünde vücutta ve gövdede aniden ortaya çıkan kızarma ve kabuklamalardır. Kaşıntı ve sulanma ortaya gelişebilir. Çoğunlukla yumuşatıcı kremler yeterli olsa da, bazen steroid kremler gerekebilir.
El
egzeması, Pompholyx, Veziküler egzema, Vesiküler palmoplantar egzema
isimleri de verilmektedir. Genellikle elleri etkileyen bir
egzema türüdür ancak bazen ayaklarda da görülebilir. Hastalığın
kesin nedeni bilinmemektedir. Bazı araştırmalar anormal terlemenin
hastalığın nedeni olabileceğini düşünmektedir.
Belirtiler: Avuç içinde ayak tabanında
parmakların kenarında küçük derin su toplamaları oluşur.Yoğun
kaşınma ve yanma vardır. Deri kızarık ve sıcaktır. Deride soyulma ve
çatlamalar vardır. Etkilenmiş bölgelerde aşırı terleme vardır. Deri
iltahaplanabilir, su toplamalrından sızma ve kabuklanma olabilir.
Parmaklar arası deri yumuşamış ve süngersi olabilir. Uzun süren
hastalık durumunda tırnak değişiklikleri de olabilir. Tırnaklarda
oyuk ve çukurcuklar oluşabilir. Tırnaklarda kalınlaşma ve renk
değişikliği olabilir. Aşırı soyulma ve çatlamalar olabilir.
Şikayetler hafif ya da çok şiddetli olabilir. Akut dönemde ellerde su toplama kaşıntı
ve yanma görlür. Kronik evrede soyulma, kabuklanma ve çatlama daha
da artar. Bazen kronik evreye geçiş olmaz. Stafilokok bakteri enfeksiyonu
gelişirse iltihaplanma da görülebilir.
Kimlerde görülür: Sıklıkla 20-40 yaşları
arasında görülmekle birlikte daha erken veya geç yaşta görülebilir.
Çocuklarda nadirdir anak atopik dermatiti olan çocuklarda
görülebilir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür.
Nedenleri: Bilinmiyor araştırmacılar başka
hastalığı olan kişilerde kişinin verdiği bir reaksiyon ve hava
sıcaklığı gibi vücutdışı nedenler olabileceğini söylemektedir.
Araştırmacılar sanılanın aksine aşırı terlemenin dishidrotik egzema
nedeni olmadığını söylemektedirler. Su kabarcıkları ağzı tıkalı
terbezleri değildir. Nikel allerjisinin bu hastalığa neden olduğu da
ileri sürülmektedir.
Risk Faktörleri:Araştırmacılar hastalığın
oluşmasını veya alevlenmesini arttıran birçok faktör saptamıştır.
Stress. Muhtemelen en sık görülen risk faktörüdür. Bir çok hasta
hastalık öncesi stresli bir dönem tarif etmiştir. Sıcak ve nemli
hava hastalığı alevlendirir.Hava koşulları en önemli tetikleyici
faktördür. Bazen sıcak hava bazen nem bazen soğuk havanın
tetikleyebildiği görülmüştür.Önceden mevcut bir allerjik hastalık,
temas dermatiti, enfeksiyon hastalığın gelişme riskini
arttıracaktır. Dishidrotik hastaların üçte birinde ayaktaki mantarın
tedavisi sonrası hastalığın gerilediği saptanmıştır. Metal
implantlar, örneğin kalça protezi hastalığın nedeni olabilir çünkü
metal allerjisi ile dishidrotik egzema arasında direkt bir bağlantı
vardır. Aspirin, oral kontraseptifler, ve sigara riski arttıran
faktörlerdir.
Süre:Bazı hastalarda 2-3 hafta devam
ettikten sonra kendiliğinden iyileşirken diğerlerinde bir aylık veya
bir yıllık aralarla devam edebilir.
Nasıl Tanı Konur?:Tıbbi hikaye ve muayene
sonrası eğer iltahaplanmış bölge varsa buradan örnek alır. Hasta
allerjik ise patch test yapılabilir. Başka hastalıklar için kan
testi istenebilir.
Tedavi:Tedavi etmek güç olabilir. Bazı
hastalar hastalığın tedaviye yanıtsız olduğuna inanır.Topikal
kortikosteroidler ve soğuk kompresler kullanılır. Büyük su
toplamaları boşaltılarak ağrı azaltılabilir. Enfeksiyon kontrolü
için antibiotikler kullanılabilir. Harici ilaçlar, örneğin
pramoxine, kaşıntı ve ağrıyı azaltabilir. Ciddi hastalar tedaviye
dirençli olabilir. Yatan hastalarda kortikosteroid ve bağışıklığı
baskılayıcı bazı ilaçlar kullanılabilir. PUVA tedavisi kronik bazı
hastalarda faydalı. olabilir. Harici calcineurin inhibitörleri (
pimecrolimus ve tacrolimus), tedavide kullanılabilir. Botulinum
toxin tip A'nın nasıl etkili olduğu bilinmese de faydalı olduğu
saptanmıştır,
Yaşam stili değişiklikleri:Stresin
azaltılması tedavide çok işe yarar. Allerjik maddelerden uzak durmak
işe yarayacaktır.Aşırı terlemeden ve derinin kurumasından kaçınmak
gereklidir. Cildin kronik travmalarından da uzak durmak gerekir.
Mümkünse pamuklu eldiven ve çorap kullanmalıdır
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder