mantar hastalığı

Derinin Mantar Enfeksiyonları

Mantarlar doğada her yerde bulunurlar. Havadan, topraktan, hayvanlardan ve diğer insanlardan bulaşabilir. Başlıca tipleri 

1-Tinea versikolor
2-Dermatofitler
3-Kandidalar

Tinea versikolor: Yüzeysel Mantar enfeksiyonları içersinde en sık görülen tipdir. Diğerleri pitrosporum folikulitis, neonatal sefalik püstülozis, Piedra, Otomikozis ve Tinea Nigradır. Cildin ve saçın en dış katmanları ile sınırlıdır. 
Tinea versicolor, sıklıkla gençlerin özellikle göğüs, sırt , üst kol ve bacak derisini etkileyen bir mantar enfeksiyonudur. Tinea versicolora hemen hemen tüm yetişkinlerin cildinde yaşayan bir mantar neden olur. Genellikle yüzü etkilemez. Bu mantar ciltten daha açık renkli veya kırmızımsı-kahverengi lekeler oluşturur. Bu mantar iki formda görünür bunlardan yanlızca biri lekelere neden olur. Mantarların daha sık görülmesine neden olan faktörler yüksek nemin yanısıra bağışıklık sisteminde veya hormonlarda bozukluklar olabilir. Ancak, bu durumda bile hemen hemen tüm insanların çoğunluğu sağlıklıdır. Neden olan ajan, lipofilik maya benzeri bir mantar olan Pityrossporum orbicularedir (Malassezia furfur) . 

DermatofitlerDerinin Mantar enfeksiyonları saç ve tırnak hastalıklarındaki kadar epidermisin içine doğru uzanır . Bu hastalıklar cildin, saçın, tırnağın ve kılların keratinize katmanlarına sınırlıdır. Yüzeysel Mantar enfeksiyonlar aksine, konak immün yanıtı , cildin derin katmanlarındaki patolojik değişiklikler sonucu artmış olabilir. Bu hastalıklara neden olan organizmalara “dermatofitler” denir. Oluşan hastalıklara da mantar veya tinea denir. Derinin Mantar enfeksiyonlarına neden olan Microsporum, Trichophyton ve Epidermophyton mantarları, bir arada 41 tür ihtiva ederler. 

Tinea Pedis (Atlet ayağı, Ayak mantarı): Daha sık nemli kaldığı için sıklıkla ayak parmak aralarını tutar, parmak aralarında beyazlaşma, soyulma ve kaşıntı yapabilir. Bazen ayak tabanı da tutulabilir. 20-50 yaş arasında ve erkeklerde daha çok görülür. Genel inanışın aksine en temiz insanlarda bile mantar enfeksiyonu gelişebilir.Ayak mantarlarına dermatofitler veya kandida ismi verilen maya mantarı neden olur. Bu etkenlerin en sevdiği ortamlar sıcak ve nemli olanlardır. Ortak kullanılan terlik, çorap, ayakkabılar dışında ortak kullanılan duş ve havuzlar bulaşmayı sağlayabilir. Uzun süre aynı kapalı ayakkabının veya botun giyilmesi veya çıplak ayak dolaşmak mantara neden olabilir. Aşırı terleme de mantara zemin hazırlar.

Tinea korporis:(Vücut mantarı) Tutulan bölge vücudun herhangi bir yeri olabilir. En sık dermatofitler neden olur. Kızarıklık, pullanma, kaşıntı gibi belirtilerle başlar lezyon çevresine doğru halka şeklinde ilerlerken orta bölgesi düzelmeye başlar. Erkeklerde kasık bölgesinde, kadınlarda ise meme altlarında daha sık görülür. Çocuklarda bez bağlanan bölgede benzer enfeksiyonlar görülebilir. Bebek bezi bölgesi ve meme altı bölgesinde etken sıtlıkla kandidalardır.Mantarlı bölgenin kaşınmasına bağlı ellerde de görülebilir. Enfeksiyon çevrede bulunan hayvanlardan da bulaşabilir.

Tinea kapitis Kafatası derisi yada saçları tutan bu mantar enfeksiyonu çocuklarda sıktır. Genellikle saçlar belli bir bölgede dökülür aynı bölgede kızarıklık, pullanma vardır. Saçlar çekildiğinde kolayca ele gelir . Hayvanlardan bulaşan tiplerinde iltihaplanma ve kızarıklık daha fazladır. Düşük gelir düzeyli, kalabalık ve temizliğe dikkat edilmeyen yerlerde daha çok görülür.

Onikomikoz , tırnağın mantar efeksiyonudur. Kandida veya dermatofit denen türler ile oluşur. En çok ayak tırnaklarında görülür, tırnak altında kalınlaşma ve renk değişimi olabilir.Tırnak parlaklığını yitirir, kalınlaşır sarı veya sarı-kahverengi olur. El tırnakları pek sık tutulmaz. Tinea pedis sıklıkla eşlik eder. Aynı şekilde ortak kullanılan terlik, ayakkabı, ortak duş, havuz gibi ortamlar veya çıplak ayak yere basmak neden olabilir. 

Lazerle Tırnak Mantarının Tedavisi

Tırnak mantarı tedavisinde yurt dışında kullanılan bir diğer yöntemde , değişik  lazerler veya fotodinamik tedavi uygulayarak mantarın kısa sürede tedavisi sağlanmaktadır. Her ne kadar tek tedavinin yeterli olduğu söylense de aslında birkaç tedavi gerekebilmektedir. Ancak maliyetinin şimdilik biraz yüksek olması (1000-1500 dolar) tedavinin en kötü yanı gibi görünüyor.

Kandida Enfeksiyonları:
Daha çok en nemli bölge olan deri kıvrımlarında yerleşir. Koyu kırmızı, parlak, çoğunlukla çevresi beyaz bir zarla kaplıdır. Yanma ve kaşıntı vardır. Kaşıntıya bağlı egzema gelişebilir.
Süt çocuğunda en çok, bez bağlanan bölge görülür. Kadınlarda meme altında görülebilir.
Aşırı kilolu kişilerde kandida bütün deri kıvrımlarında yerleşebilir. Parmak aralarında ve ayakta ortaya çıkan lezyonlar dishidrozla birlikte görülebilir. Kaşıntı çok şiddetlidir.
Süt çocuklarında bazen kandida granülomları gelişebilir. Süt çocuklarında pamukçuk gelişebilir. Ağızda, dil ve yanakların iç bölümlerinde beyaz lekeler vardır. Ağız çevresinde ve ağız köşesinde çatlaklar vardır. Dil üzerindeki kabarıklıklar kaybolmuş ve dilin rengi koyulaşmıştır.
Kandida deri dışında tüm organları tutabilir ve ciddi sistemik ağır enfeksiyonlar yapabilir.
Kandida albikans, maya grubundan bir mantardır genellikle gastrointestinal sistem ve solunum yolları mukozası, kadın alt genital sistemleri ve derinin katlantı yerlerinde bulunan fırsatçı bir maya türüdür. Ortam şartlarındaki olumsuz değişmeler normalde zararsız olarak bulunan bu ajanın, hastalık yapmasına yol açmaktadır. Kandida türleri, deri ve mukoza epitelinin en dış tabakasında enfeksiyon oluşturur, bazen de, öldürücü olabilen, ciddi sistemik enfeksiyonlara yol açabilir. Diğer bütün enfeksiyonlarda olduğu gibi, organizma kandida enfeksiyonlarına da hem doğal hem de özel bağışıklık mekanizmaları ile karşılık verir.
Bazı nedenler biyolojik dengeyi bozarak, bu mantar hastalığının gelişmesini kolaylaştırırlar:
Nem gibi yerel etmenler , genel durumunun bozulması; beslenme yetersizliği; aşırı zayıflama; enfeksiyon; kan hastalıkları; kanser; şeker hastalığı, hormonal değişiklikler gibi genel nedenler. Yaş (pamukçuk, süt çocukları ve yaşlılarda) ve cins ( vaginal kandida );gibi kişisel nedenler, kortizon, kanser ilaçları, bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar, gibi tedaviye bağlı nedenler kandida gelişiminde önemlidir. Tedaviye bağlı nedenler arasında bazı hormon ilaçları, hastalığın yerleşim yerini değiştirerek Candida’larm gelişmelerini kolaylaştırdıkları düşünülmektedir. Antibiyotiklerin de barsak bakterilerini yok ederek mantarların gelişmesine kolaylaştırdığı düşünülmektedir. Bu nedenle antibiyotik tedavilerinde, hastalık yapmayan mayaların birlikte (Saccharomyces gibi) verilmesi önerilmektedir. 

Deri altı mantar Enfeksiyonları
Epidermisin altında bulunan dermis, derialtı dokular, kas ve kas zarının dahil olduğu enfeksiyonlardır. Bu enfeksiyonlar kroniktir ve mantar cilde hasar veren bir travmanın ardından deri altına girerek enfeksiyonu başlatılabilir. Bu enfeksiyonların tedavisi zordur ve debridman gibi cerrahi müdahaleler gerekebilir. Sporotrichosis, Kromomikozis, Miçetoma gibi nedenler olabilir

Sistemik birincil patojenler nedeniyle oluşan mantar enfeksiyonları 
Sistemik Mantar enfeksiyonlar birincil patojenler nedeniyle - özellikle akciğer kaynaklıdır ve birçok organa yayılmış olabilir. Sistemik Mantar enfeksiyonlarına neden olan bu organizmalar doğal olarak ölümcüldür. Kriptokokozis, Blastomiçozis, Histoplazmozis, Coccidioidomikozis etkenlerdir.

Fırsatçı mantarlar nedeniyle oluşan sistemik enfeksiyonlarBağışıklık sistemi bozukluğu olan hastalarda enfeksiyona neden olur. Enfeksiyona bağışılığı baskılayıcı tedavi, metastatik kanser ve AIDS, antibiyotiklere bağlı normal flora değişikliği neden olabilir. Fırsatçı Mantar enfeksiyonlarına örnek olarak Kandidiyazis, Kriptokokkoz, zygomycosis, phycomycosis ve aspergilloz enfeksiyonları verilebilir. 

Tedavi

Mantar ilaçları genellikle antifungal olarak adlandırılır. Enfeksiyonun niteliğine bağlı olarak topikal veya sistemik bir ajan kullanılabilir. Mantar tedavisinde tıbbi merkezlerde foto kemoterapi veya fotoferezis gibi bir teknikler kullanılabilir. Bazen topikal denen harici kremler yeterli olurken, saçlı deriyi, tırnağı veya geniş bölgeleri tutan mantar enfeksiyonlarında tedavi ağızdan olmalıdır. Ayak tırnağı tedavisi çok uzun sürer. Ağızdan verilen ilacın tırnağa geçmesi zordur. Şeker hastası veya dolaşım bozukluğu olanlarda ayak ve tırnak mantarlarının tedavi edilmesi ortaya çıkabilecek daha büyük problemleri önler.

Mantar Enfeksiyonlarını Önleme Deriyi temiz ve kuru tutmak gibi iyi bir hijyen sağlamak mantar enfeksiyonlarından korunmada yardımcı olacaktır. Çünkü mantar enfeksiyonları bulaşıcıdır, diğer insanlara veya hayvanlara dokunduktan sonra yıkamak önemlidir. Spor giysiler de kullanımdan sonra yıkanmalıdır. Eğer bir toplu yüzme havuz veya duş kullanılıyorsa topikal enfeksiyonları önlemek için terlik giyilmelidir. Başkalarına ait giysileri ve ayakkabıları kulanmamak gerekiyor. El ve ayaklarınızı yıkadıktan sonra özellikle parmak aralarını iyice kurutun bunun için her zaman kendi kişisel havlunuzu kullanın. Hava alan ve terletmeyen ayakkabıları tercih edin, pamuklu çorapları tercih edin. Ayakkabı ve çorap her gün değiştirilmelidir.Aynı ayakkabıyı üstüste iki gün giymeyin ayakkabının kurumasına izin verin. Dar giysiler tercih edilmemelisık değiştirilmeli ve ortak kullanılmamalıdır. Ortak törpü, tırnak makası kullanılmamalıdır.

TanıŞüpheli bölgeden kazınarak alınan örnek cam lama konur. Potasyum hidroksit damlatılır böylece deriye ait hücreler eritilir. Mantara ait hiflerin mikroskopta görülmesi ile tanı konulur. Bunun dışında alına örnek kazıntının mantar kültürü yapılarak üremeye göre mantarın türü ve varlığı saptanabilir. Muayene sırasında Wood ışığı kullanılarak mantar enfeksiyonunun teşhisi kolaylaştırılabilir.